Karl Jan Solstad (1936 — 2025)

Professor og skoleforskar Karl Jan Solstad er død, 89 år gammal. Med han er ein bauta i det norske utdanningslandskapet gått bort.

Karl Jan voks opp ved Saltstraumen utanfor Bodø. Faren døydde då Karl Jan var 6 år. Mora måtte ta seg arbeid i byen mens Karl Jan budde heime med bestemora. Etter realskole og examen artium i Bodø, var han eitt år erstatningslærar i den vesle bygda Ytre Beiarn. Det ble avgjerande for at han valde å ta lærarutdanning ved Bodø lærarskole 1955 – 1957. Seinare tok han Cand. mag. eksamen ved universiteta i Bergen og Oslo med faga matematikk, fysikk og pedagogikk. I 1966 tok han Mag. art-graden i pedagogikk ved Universitetet i Oslo. I 1995 blei han Dr. philos. ved det same universitetet med avhandlinga: Equity at Risk? Schooling and Change in Norway.

Etter lærarutdanninga var Karl Jan lærar i folkeskolen. Han blei deretter lektor i pedagogikk ved lærarutdanninga i Bodø før han blei tilsett som universitetslektor i pedagogikk, først ved Universitetet i Oslo og så ved Universitetet i Tromsø, frå 1976 som professor. Han var så vidt innom som direktør for Nordlandsforsking før han i 1983 blei utnemnd til Skoledirektør i Nordland. Han var skoledirektør/ utdanningsdirektør i Nordland til han i 1999 blei seniorforskar ved Nordlandsforsking, ei stilling han hadde til han blei pensjonist i 2009. Han heldt likevel fram som forskar ved Nordlandsforskning heilt fram til han blei sjuk i januar 2025. I åra 2000 til 2008 var han professor II ved Høgskolen i Nesna.

Karl Jan var høgt verdsett og hadde stor tillit i det norske utdanningssystemet. Han blei derfor nytta i rekkje råd, komitear og utval som skulle gjera utgreiingsarbeid eller stå for utvikling av utdanningssystemet vårt. Han var mellom anna medlem i Forsøksrådet for skoleverket og i Lærarutdanningsrådet.

Karl Jan likte å skriva, og han hadde interesse og gode føresetnader for forsking og leiing av store forskingsprosjekt. Han jobba grundig og systematisk, og la stor vekt på å kunne dokumentera dei konklusjonane han kom fram til. Han tok initiativet til ei rekkje store forskingsprosjekt, mellom anna Lofot-prosjektet, Rødøy-prosjektet, prosjektet Skole og samfunn og Skole og oppvekst i område med spreitt busetting. Gjennom forskinga si såg han kva for verdiar dei små skolane har for elevane, bygdesamfunna og landet. Han blei derfor ein stridsmann for å oppretthalda dei små skolane i distrikta.

I det akademiske miljøet var Karl Jan medlem i doktorgradskomitear både i norsk og nordisk samanheng. Publiseringslista hans femner om ei mengd forskingsrapportar i nasjonale og internasjonale tidsskrift, artiklar og debattinnlegg i aviser og andre publikasjonar. Han var også ein ettertrakta førelesar og foredragshaldar ved akademiske institusjonar, konferansar og seminar i inn og utland. Han vart også ofte, og heilt til det siste, innhenta til foreldrelag, aksjonsgrupper og kommunar der skolenedlegging var tema.

Som person kunne Karl Jan verka roleg og tilbakehalden, men han var også sosial. I festlege lag kunne han bidra med muntre historier. Karl Jan var ein spreking. Han jogga og spela badminton, og dreiv med jakt og fiske. Saman med kona Anne Grete og barna Skjalg og Marit kopla han av med praktisk arbeid på småbruket i Ytre Beiarn.

Han hadde saman med Marit Solstad ved Nord universitet lenge arbeidd med ei bok om verdien av dei små skolane, då han ved årskiftet 2024/25 brått blei alvorleg sjuk. Boka blei fullført og lansert like føre han gjekk bort 17. april. Han var stolt då han fekk boka i handa. Boka Små skolar og kortreiste elevar – til det beste for elevar, bygdesamfunn og land, inneheld nyttig lesnad for alle som er involverte i kommunar/fylkeskommunar der nedlegging av skolar er aktuelt.

Karl Jan var i all si ferd og gjerd ein heidersmann. Vi minnest han med vyrdnad.

Sigmund Sunnanå